Uluslararası Öğrencilerin Türkiye’de Karşılaştığı Hukuki Sorunlar

GİRİŞ
Dünya’da ve Türkiye’de uluslararası yükseköğretim hareketliliğinin hızı, ölçümü ve ivmesi gün geçtikçe artmaktadır. Uluslararası öğrenciler kaynak ve hedef ülkeler açısından göz ardı edilemez seviyede bir ekonomik getiri sağlamanın yanı sıra kültürel, sosyal, ekonomik ve bilimsel alanlarda da önemli katkılar ortaya koymaktadır. 1980 yılında 1 milyon, 2000 yılında 2 milyon ve 2009 yılında ise 3,7 milyona ulaşan uluslararası öğrenci dolaşımı, ülkeler ve kültürler arasında karşılıklı anlayışı, işbirliğini ve dayanışmayı artırması nedeniyle önemli bir dış politika ve kamu diplomasisi aracı olarak değerlendirilmektedir.
Artan uluslararası öğrenci sayısı her ne kadar ülkemiz için olumlu olsa da zaman zaman olumsuz durumlar da meydana gelmektedir. Meydana gelen bu problemlerin kolay çözülmesi veya çözülememesi de uluslararası öğrenci sayılarını önemli ölçüde etkilemektedir.
Ülkemize gelen uluslararası öğrenciler ekonomik, sosyal ve hukuki olarak birtakım problemlerle karşılaşmaktadır. Bu yazımızda hukuki anlamda yaşanan sorunlara değineceğiz.
Hukuki problemlere değinmeden önce ülkemize gelen uluslararası öğrenciler hakkında hangi yasal mevzuatta hak ve yükümlülükler düzenlenmiş onlara değinelim.

2922 sayılı kanun ile Türkiye’de üniversite okuyan yabancı öğrencilerin yasal yükümlülükleri belirtilmiştir. Bu kanun kapsamında yabancı uyruklu öğrencilerin Türkiye’ye gelişleri, öğretim kurumlarına kabulleri, öğretim kurumundan ayrılmaları ve Türkiye sınırları içerisindeki tüm yaşam koşulları ayrıntılı olarak belirlenmiştir.
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 30 uncu maddesinde altı çeşit ikamet izni düzenlenmiştir. Bunlardan bizi ilgilendiren ikamet izin türü “öğrenci ikamet izni”dir. 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 38 ila 41. maddelerinde öğrenci ikamet izni düzenlenmiştir. Ayrıca Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 35 ile 39. maddelerinde öğrenci ikamet izni düzenlenmektedir.
5510 sayılı Kanunun 60. maddesinin yedinci fıkrasında 6486 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik ile Türkiye’de öğrenim gören uluslararası öğrencilerin, eğitim gördükleri okullara ilk kayıt tarihinden itibaren 3 ay içinde Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne yazılı olarak talepte bulunmaları halinde genel sağlık sigortası tescil işlemleri yapılmaktadır. Fakat kayıt tarihi 3 ayı geçen ve hiçbir başvuruda bulunmayan uluslararası öğrenciler genel sağlık sigortası kapsamına alınmaz ve bu öğrenciler özel sağlık sigortası yaptırmakla yükümlü olmaktadır.
Bu düzenlemelerin yanında uluslararası öğrencileri ilgilendiren, onların hak ve yükümlülüklerini düzenleyen başka yasal mevzuatlar da vardır.
Şimdi asıl konumuz olan ülkemizde bulunan uluslararası öğrencilerin yaşadığı hukuki problemleri başlıklar halinde inceleyelim. Bu başlıkları iki ana başlık adı altında topluyoruz. Bunlar ADLİ ve İDARİ problemler olarak 2’ye ayrılmaktadır.

ADLİ PROBLEMLER

Uluslararası öğrencilerin bir kısmı maalesef ülkemize geldikleri zaman doğru acenteler ve resmi kurumlarla çalışmamaları neticesinde ikamet işlemleri, üniversite kayıt işlemleri, yurt, konaklama gibi işlemlerinin halledilebilmesi vaadiyle dolandırıcıların tuzaklarına düşmektedir.
Bu durum hem ülkemizin güvenilirliği hem de öğrencinin hayatının şekillenmesi anlamında büyük mağduriyetler ortaya çıkarmaktadır.
Ne yazık ki öğrencileri mağdur eden bu tür olaylar, ülkemizin yabancı öğrenci anlamında hedeflemiş olduğu seviyeye çıkmasını engellemekte ve dünyadaki yabancı öğrenci sirkülasyonu içerisinde ülkemizin önüne sekte vurabilecek duruma getirmektedir.
Bu tür Adli problemler mutlaka ve mutlaka engellenmesi gereken problemlerin başında gelmektedir. İstenmeyen olayların yaşanmaması anlamında öğrenciye de devlete de bazı sorumluluklar düşmektedir. Bunları detaylı olarak başka bir yazımızda açıklayacağız ancak fikir verme anlamında başlık olarak bahsetmek gerekmektedir.
Adli problemler yaşanmaması anlamında öğrenciye düşen görev; Türkiye’de okumak istediği okul ile sağlıklı bir irtibat kurmak, okul ile çalışan resmi acenteler üzerinden işlemlerini gerçekleştirmek, yapacağı bütün işlemleri resmi sözleşme ile gerçekleştirmek, yaptığı ödemelerde mutlaka makbuz almak ve kendisine legal olmayan bir şey teklif edildiği takdirde böyle bir işe kesinlikle girmemek ve mümkünse bütün bu işlemleri Avukatlar vasıtasıyla gerçekleştirerek kendilerini hukuki olarak garanti altına almaktır.
Adli problemlerin yaşanmaması anlamında devlete düşen görevler ise özet olarak; öğrenci kayıt işlemleri ile ilgili kurulan şirketlerin denetimini iyi yapmalı, bu şirketlerin kurulması ve işlemlerini belli şartlara bağlamalı ve bu şartları sağlamayan şirketlerin kesinlikle bu işlerle ilgili çalışma yapmasını engellemeli, cezai anlamda yabancı öğrencilerle alakalı iş ve işlemlerde daha katı kurallar koymalı, resmi olmayan bütün iş ve işlemlerin önüne geçmeli, öğrenci ile okumak istediği okul arasındaki engelleri kaldırarak öğrencilerin başka yollara tevessül etmesini engellemelidir.

İDARİ PROBLEMLER

İdari problemlerden kastedilen husus ise öğrencinin Türkiye’ye gelmek ve burada yaşamak için gerekli olan şartları sağlaması durumudur. Bu şartların sağlanmaması durumunda meydana gelen problemlere idari problemler diyoruz. Bu problemleri yine özet olarak belirtmek gerekirse;

VİZE PROBLEMİ

Uluslararası öğrencilerin, Türkiye’ye gelmeden önce kabul edildikleri üniversiteden aldıkları kabul mektubuyla birlikte ülkelerindeki Türk konsolosluklarından öğrenci vizesi almaları gerekmektedir.
Uluslararası öğrencilerin Türkiye vizesi alma süreçleri ülkeden ülkeye değişmektedir ancak genel olarak öğrencilerden kabul belgesi, öğrenim süresini kapsayan bir pasaport, öğrenimi süresince geçimini sağlayabileceğini gösterecek belge ya da burslu olduğuna dair belgeler talep edilmektedir.
Aslında buradaki asıl mantık şudur: Öğrenci Türkiye’ye okumak amacıyla mı gidiyor ve bu gidişini resmi nedenlere dayandırabiliyor mu ? Bu soruların cevabına göre vize durumu şekillenmektedir ancak bazı ülkelerle alakalı bütün şartları sağladığı halde vize konusunda sorun yaşayan birçok öğrenci mevcuttur.

İşte bu da İdari olarak devletin çözmesi gereken problemlerin başında gelmektedir zira vize problemi nedeniyle her sene 100’lerce öğrenci Türkiye’ye giriş konusunda sorun yaşamaktadır.

ÖĞRENCİ İKAMET İZNİ PROBLEMİ

Ülkemize gelen öğrencilerin burada yaşayabilmeleri için geçerli bir ikametleri ve buna bağlı olarak ikamet izinlerinin olması gerekmektedir. Birçok öğrenci farklı nedenlerle ikamet izni çıkartamamaktadır. Bunların başında kanunu bilmemelerinden kaynaklanan eksiklikler bazen de sürelerin kaçırılması ve eksik evrak gibi nedenler ikamet izinlerinde sorun yaşamalarına neden olmaktadır.

SONUÇ

Bütün problemlerin ortak çözümü yine yukarıda bahsettiğimiz gibi resmi şirketlerle iş yapmak ve hukuki olarak kendisini garanti altına alması için Avukatlık Ofisleri ile anlaşarak işlemlerini yürütmelerdir.
Aslında saydığım bu problemler yaşanan sorunların sadece bir kısmını oluşturmaktadır. Bu sorunların hepsine değinmek için ayrı bir kitap yazmak gerekmektedir. Bu da şu an mümkün olmadığı için özet olarak bu sorunlara değiniyorum. Başka yazılarımda detaylı olarak açıklama ve bilgilendirmelerde bulunacağım.